ANİME: BİR KÜLTÜR

    Çocukluğunuzda nasıl vakit geçiriyordunuz hiç düşündünüz mü? Çizgi filmler genelde boş olan bu vakitlerinizi değerlendirdiğiniz önemli bir unsurdur eminim. Hemen hemen kimse ben çocukken çizgi film sevmezdim, izlemezdim, izlemedim diyemez çünkü çocuk olmanın parçasıdır çizgi film izlemek. Büyüyünce de çizgi filmler hakkındaki görüşlerimiz pek değişmeyebilir. Yine de ‘çocuklar’ için yapılan bu çizgi-dizileri izlemeye belkide utandığımızdan giderek soğuruz ve yeni arayışlara gireriz. İşte tam bu sırada ‘Anime’ ile tanıştıysanız şanslısınız demektir. Çünkü anime izlemenin yaşı yoktur tıpkı filmler gibi yetişkinler için de çocuklar için de animeler yapılmış ve bu animeler korku, şiddet, gizem öğelerini de içerisinde rahatlıkla barındırabilmiştir.

     Peki, nedir anime? Bunun için ilk önce ‘Manga’nın ne olduğunu anlamamız gerekir. Manga kısaca Japon yapımı çizgi-romandır. O alışık olduğumuz büyük gözlü, uzun bacaklı ve dağınık saçlı karakterler manga olarak ilk olarak manga olarak önümüze gelir. İlk mangalar 1700’lü yıllarda çizilmiştir. Kelime anlamıyla manga iki Çince karakterin birleşiminden oluşur. Bunlar man- (kaygısız, ilgisiz) ve –ga (resim) ‘dır.

     Anime ise Japoncada animasyon anlamına gelir ve mangaların televizyon veya sinemaya uyarlanmış halidir. İlk animeler 1960’lara kadar uzanır. 1990 yıllarında ise artık bir animasyon değil kültür olmuştur anime. Gerçek hayatta olan ya da olmayan her şey animenin konusu olabilir. Normal çizgi filmlerin aksine animede genellikle fabla başvurulmaz. İnsan ve düşünceleri ön plandadır. Aynı şekilde yüz ifadeleri ve mimikler büyük önem taşır ama bunu yaparken abartıya da yer verilir. Örneğin hayal kırıklığına uğrayan ya da çok şaşıran birinin gözleri aniden spiral şeklini alabilir. Bu gün Japonya’da manga ve anime üzerine üniversitelerde bölümler bile açılmıştır. Türkiye’nin animeyle tanışma zamanın 1990’larda gerçeklemiştir. (Herhalde ilk akıllarda kalan anime Captain Tsubasa ve Candy dir..) Ama ülkemizde gerçek anlamda tutlan ilk anime bence Pokemon’dur. Bugün herkes az çok bilir pokemonları evrimlerini ya da türlerini. Cipslerden çıkan pokemon tasolarını… Pokemon animenin iyi bir örneğidir ama anime kültürünü tam olarak yansıtamaz. Çünkü hedef kitlesi tıpkı çizgi filmlerde olduğu gibi çocuklardır. Beyblade ve Digimon da ülkemizde yayınlanan ve çok izlenen pokemon tarzı animelerdendir. Bu nedenle ülkemizde, geçmişte sürekli bu tarz çocukları hedef alan animeler yayınlandığı için de anime-çizgi film farkı çok fazla algılanamamıştır.

     Son yıllarda özellikle MTV ve Cnbc-e gibi kanallarda yayınlan animeler sayesinde Anime kültürü daha fazla yaygınlaşabilmiştir. Geçtiğimiz yıllarda yayınlanan ‘Hellsing’ ve ‘Basilisk’ tarzı animeler de özellikle gençler arasında ‘Anime’ kültürünü oluşturmaya başlamıştır. Yine de televizyon kanalları animeyle tanışmış insanlar için oldukça yavan kalıyor. İnternette anime indirebileceğiniz ya da indirmeden izleyebileceğiniz onlarca site mevcut.

     Farklı türlerde birkaç dizi tavsiye etmek gerekirse… Animeye yeni başlayanların bence ilk başta izlemeleri gereken belli başlı diziler olduğunu düşünüyorum. Bunlardan biri çok farklı bir yapım olan hedef kitlesi olarak kesinlikle çocukları almayan gerilim-dedektiflik türünde bir yapım: Death Note. İlk bölümden itibaren bağlanacağınız bir anime. Gerek kurgususu gerekse olay örgüsündeki incelik oldukça etkileyici. Konusuna fazla girmek istemiyorum ama bir defter düşünün ki ismini yazdığınız kişi ölsün. Ve bu defter de son derece zeki ama güç takıntısı olan bir lise gencinin eline geçsin. Bir diğer tavsiyem de Higurasi hi No Naku Koro Ni. (İngilizcede When They Cry olarak çevrilmiştir.) İki sezon halinde yayınlanmış bir Korku-Gerilim türü olan bu anime küçük bir kasabada gerçekleşen esrarengiz cinayetler ve bunun arksasındaki beklenmeyen güçleri konu alıyor. Aynı Death Note gibi bu animeden de kesinlikle çocuklar uzak durmalı. Her yaştan her kesimin izleyebileceği Avatar: The Last Airbender’ı ise kesinlikle duymuşsunuzdur. Bu muhteşem 3 sezonluk yapım anime değildir. Çünkü en başta bir Japon yapımı değildir. Ama hem çizimleri, hem de karakterlerin tepkileri bakımından ele alınırsa kesinlikle animeye yakın bir çizgidedir. (Dipnot: Filminden uzak durun!) Son zamanlarda çıkan animelerden ise Steins-Gate adlı yapımı şiddetle tavsiye ediyorum. Bilimkurgu-Macera türünde ve zamanda yolculuk konulu etkileyici bir dizi. Üstelik bu fantastik kurgusunu mantık çerçevesine oturtmaya çalışması da büyük bir artı. Bir tavsiye de Dram-Trajedi türünden gelsin: Clannad. Yine bir lise gencinin hayatını anlatam ama bu sefer diğerlerinden farklı olarak bu gencin iç dünyasını, değişimini ve başına gelen trajedilerle başa çıkma çabasını anlatan muhteşem bir anime. İlk bölümleri sıkıcı gelebilir ama bırakmayın. Özellikle erkeklerin mutlaka izlemesi gerektiğini düşünüyorum. Bazı sahneler gerçekten göz yaşartıcı. Aşkı mükemmele yakın bir şekilde işlemesi de cabası...

     Aslında o kadar çok anime mevcut ki mutlaka kendinize göre bir yapım bulabilirsiniz. Ben de ne kadar tavsiyede bulunsam da az gelir. Siz yine de yukarıdaki saydıklarım dışında Fullmetal Alchemist, Elfen Lied, Code Geass, Bleach, Naruto ve Mushishi’ye de bir göz atın derim.

     Anime sadece dizi olarak karşımıza gelmez. Film türünde de yüzlerce örneği mevcuttur. Özellikle elliyi aşkın senedir anime ve manga sanatçılığı yapan yönetmen Hayao Miyazaki imzalı animeleri şiddetle tavsiye ediyorum. Her üstad gibi bu üstadın da diğerlerine nazaran öne çıkan bir yapımı bulunmakta: Sen to Chihiro no Kamikakushi. (İngilizce: Spirited Away, Türkçe: Ruhların kaçışı.) 2001 yapımı bu şaheser aynı zamanda Oscar kazanan ilk animedir ve bize mükemmel bir hayalgücüyle yaratılmış eşsiz bir dünya sunar. Savaşın gerçek yüzünü birçok filmden daha iyi anlatan Hotaru no haka da (Grave of the Fireflies) mutlaka izlenmelidir.

     Ülkemizde henüz hakettiği ilgiyi göremesede Japonya başta olmak üzere Avrupa ve Amerika’da da çok ilgi gören animeler adına fuarlar ve festivaller düzenliyor. Sevilen anime karakterleri kostümler ile hayata geçiriliyor. (Buna Cosplay denir.) Başta nintendo konsolları olmak üzere birçok oyunu yapılıp sanal ortama taşınıyor anime. İşte bu nedenlerden dolayı animeye sadece çizgi-anime olarak değil bir kültür olarak bakmalıyız. Eğer bağımlısı olacak bir şeyler arıyorsanız hiç durmayın ve kendinize göre bir anime bulun…

Ramazan Cingi